W dniach 10-14 września odbyła się podróż studyjna do Szwajcarii w celu obejrzenia najbardziej znanych obiektów z zielonymi dachami i ścianami oraz zapoznania się z nowymi trendami w promowaniu nowatorskich rozwiązań na rzecz promocji i polepszenia klimatu w miastach. Organizatorami wyjazdu byli po stronie polskiej Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cités” oraz Polskie Stowarzyszenie „Dachy Zielone” (PSDZ), po stronie szwajcarskiej natomiast Zürcher Hochschule für Angewandte Wissenschaften (ZHAW). Partnerzy w projekcie Ogród nad głową - czyli szwajcarskie „zielone dachy” i „żyjące ściany” modelem i inspiracją dla innowacyjnych działań polskich samorządów (gmin) na rzecz oszczędności energii i ochrony klimatu dołożyli wszelkich starań aby zapoznać przedstawicieli zaproszonych polskich gmin z dobrymi praktykami w dziedzinie projektowania oraz realizacji zielonych dachów w Szwajcarii.

Program wyjazdu obejmował szereg istniejących założeń dachów zielonych oraz żyjących ścian na terenie Zurychu, Bazylii oraz okolic. Uczestnicy zapoznali się między innymi z założeniem na Centrum handlowym w Sihlcity, które stanowi jedno z największych realizacji zielonych dachów typu ekstensywnego o powierzchni ponad 1 ha. Projekt zakładał wykorzystanie różnorodnych substratów glebowych oraz zróżnicowaną miąższość umożliwiając wprowadzenie większej ilości gatunków roślin. Podobne założenie łączące naturę z architekturą oglądano na obiekcie Jacob Burckhardt Haus w Bazylei. Ogród na dachu podzielono na strefy wydzielając siedliska oraz wykorzystując pobliską roślinność występującą na tym obszarze. Jednym z ważniejszych elementów projektu było także założenie poletka doświadczalnego z orchidei, w celu przebadania naturalnych procesów adaptacyjnych.

Największe wrażenie na uczestnikach wyjazdu wywarł najstarszy zielony dach w Zurychu, który powstał w 1914 r. na zakładzie filtracji i uzdatniania wody dla mieszkańców (Lake Water plant Moos Wollishofen). Na górnej części membrany wodoszczelnej ułożono 5 cm warstwę żwiru oraz 20 cm lokalnej gleby z pobliskiej łąki. Po blisko 100 latach na założeniu rozwinęła się w kwitnącą łąka, na której znajduje się ponad 175 gatunków roślin, z których wiele rzadkich i zagrożonych, zarówno na poziomie lokalnym jak i krajowym. Lista gatunków obejmuje między innymi 9 gatunków storczyków Orchis murio. Co jest także istotne zielone dachy na obiekcie zajmują powierzchnię 30 000 m², co odpowiada około pięciu boiskom piłkarskich.

W czasie wyjazdu uczestnicy mieli także możliwość zapoznania się z nowatorskimi założeniami dachów zielonych. Ciekawostką stanowił projekt dachu herbacianego w Grafenort, z którego pozyskane rośliny używane są do produkcji napojów ziołowych oraz miodu. Także założenie na zajezdni tramwajowej w Bazylei wzbudziło bardzo duże zainteresowanie ze względu na użyte materiały. Był to przykład zielonego dachu o małej masie, gdzie jako podłoże użyto słomę oraz 10 cm specjalistycznego substratu. Całość konstrukcji ze względów budowlanych nie mogła przekraczać ciężaru 100 kg/m². Jednym z odwiedzanych obiektów, był także budynek Futuro w Liestal. Projekt założenia miał na celu włączenie otaczającego krajobrazu w architekturę budynku oraz uwzględnienie aspektów ekologicznych w środowisku pracy. Jest to przykład zielonego dachu typu intensywnego, w którym wykorzystano lokalne gatunki roślin. Spacerując po dachu mamy wrażenie przebywania w prawdziwym ogrodzie, ze względu na bogactwo roślin oraz interesujące kompozycje krajobrazowe. W trakcie wyjazdu zapoznano się także z założeniem MFO Park w Zurychu. Jest to przykład łączenia nowoczesnej architektury krajobrazu z otoczeniem, z wykorzystaniem pnączy. Na obiekcie zastosowano ponad 104 gatunki roślin, tworząc prawdziwą żywą ścianę. Konstrukcja stalowa użyta w projekcie posiada liczne linki umożliwiając wspinanie się rośliną na wysokość 18 m. Na terenie wprowadzono liczne ławeczki, platformy oraz schody umożliwiając podziwianie roślin na kilku kondygnacjach.

Podczas pobytu rolę przewodnika po zielonych dachach pełnił dr Stephan Brenneisen, kierownik centrum Wiedzy o Dachach Zielonych. Rolę tłumacza pełniła Magdalena Mioduszewska, będąca asystentem na Uniwersytecie Nauk Stosowanych w Zurychu. Obecność partnera szwajcarskiego w projekcie pozwoliła także uczestnikom na zapoznanie się z badaniami w tematyce dachów zielonych, miedzy innymi w Campusie Wädeswil. Dr Brenneisen przedstawił poletka doświadczalne, na których wykorzystano różne typy substratów glebowych oraz gatunki roślin, poszukując optymalne warunki rozwoju dla roślin w lokalnych warunkach klimatycznych.

Niezwykle istotnym punktem wyjazdu studyjnego były spotkania z przedstawicielami władz, mające na celu zapoznanie uczestników z lokalnymi uwarunkowaniami prawnymi dotyczącymi projektowania i zakładania dachów zielonych w Szwajcarii. Pani Bettina Tschander, członek Szwajcarskiego Komitetu ustanawiającego normy dla dachów zielonych, przedstawiła między innymi korzyści wynikające z zakładania dachów zielonych oraz standardy, jakimi powinny podlegać tego typu założenia. Uczestnicy zapoznali się także ze strategią rozwoju miasta Zurych oraz przyszłymi realizacji dachów zielonych.

Na zakończenie wyjazdu studyjnego zorganizowano obrady okrągłego stołu, mające na celu podzielenie się zdobytym doświadczeniem. Dyskusja skupiła się wokół możliwości zastosowania szwajcarskich rozwiązań dachów zielonych w warunkach polskich, z uwzględnieniem ich korzyści ekologicznych. Partnerzy projektu zwrócili szczególną uwagę na aspekty prawne i techniczne zastosowanych materiałów jak i rolę promocji zielonych dachów. Na spotkaniu poruszono także zagadnienia związane z możliwościami zakładania nowoczesnych rozwiązań ekologicznych w poszczególnych gminach. Uczestnicy projektu zwrócili także uwagę na priorytet projektu Ogród nad głową, jako narzędzie pozwalające na informację oraz promocję zielonych dachów oraz żyjących ścian w Polsce.

Kontakt
mgr inż. Daniel Skarżyński
Doktorant
Instytut Kształtowania i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Plac Grunwaldzki 24a
50-365 Wrocław
tel. 790 56 96 51
e-mail: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.